MEVSİMLİK İŞÇİLERE KADRO VERİLİRSE ÇAYKUR BATAR MI? Geçtiğimiz günlerde Ak parti Genel Başkan Yardımcısı, Rize Milletvekili Hayati Yazıcı’nın, ÇAYKUR’daki mevsimlik işçilerin kadroya geçirilmesiyle ilgili kendisine yöneltilen soruya “sürekli çalışanlarla aynı..
MEVSİMLİK İŞÇİLERE KADRO VERİLİRSE ÇAYKUR BATAR MI?
Geçtiğimiz günlerde Ak parti Genel Başkan Yardımcısı, Rize Milletvekili Hayati Yazıcı’nın, ÇAYKUR’daki mevsimlik işçilerin kadroya geçirilmesiyle ilgili kendisine yöneltilen soruya “sürekli çalışanlarla aynı duruma getirmek elbette ki çok doğru olduğu söylenemez.” şeklindeki cevabının ardından ÇAYKUR’daki mevsimlik işçiler üyesi bulundukları sendikanın önünde toplanarak kadro taleplerini dile getirmiş, sendika şube başkanının süreci takip ettiklerini, sonuna kadar mevsimlik işçilerin yanında olacaklarını belirtmelerinin ardından işçiler sendika önünden ayrılmışlardı.
Sonrasında, bu amaçla bazı çevrelerce bir miting düzenlenmiş ancak mevsimlik işçiler bu mitinge katılmayı uygun bulmayarak, iktidarın vereceği karara odaklanmışlardı.
Geçtiğimiz günlerde kadro konusunda bir açıklama yapan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin çalışmalarının sonuna geldiklerini belirtmiş ancak mevsimlik işçilere kadro konusuna değinmemiş, kadro çalışmalarının yalnızca 4-B statüsünde olanlarla sınırlı olacağını belirtmişti.
ÇAYKUR Mevsimlik İşçileri kadro beklentisi içerisindeyken bazı kişiler de ÇAYKUR’daki mevsimlik işçilere kadro verilmesinin ÇAYKUR’u batıracağını öne sürerek mevsimlik işçilere kadro verilmesine karşı çıkmaktalar.
Ayrıca, bu kişiler, işçilerin mevsimlik işçi olmayı kabul ederek işe girdiklerini, kadro talebinde bulunmalarının yanlış olduğunu belirtmekteler.
Öncelikle şunu belirtmeliyim; Eğer başka kamu kuruluşlarında çalışan mevsimlik işçilere, geçici işçilere ve taşeron işçilere kadro verilir de ÇAYKUR’da çalışan Mevsimlik İşçiler bunun dışında tutulur, bazı iyileştirmeler yapmakla yetinilirse bu durum ÇAYKUR mevsimlik işçilerini memnun etmeyecektir.
Çay ürününün kısa süreli bir ürün olması ve (Paketleme Fabrikasının dışındaki) Fabrikaların çay işleme dönemi dışında işlevsiz kalması bugün itibarıyla işçilerin tümünün sürekli yani kadrolu şekilde çalışmasına el vermediği işletme açısından bir gerçek. Ancak, mevsimlik işçiler açısından bakıldığında da altı aylık çalışma birçok mağduriyete yol açmakta.
Bir kere mevsimlik işçilerin iş akitleri mevsim sonunda askıya alındığı için bu kişilerin boşta kaldıkları sürede işsizlik sigortasından yararlanabilmeleri veya bir başka sigortalı işte çalışabilmeleri yasal yönden mümkün değil. Bu işçilerin emekli olabilmeleri de oldukça zor.
Örneğin; aynı tarihlerde işe giren kadrolu işçi 20 yıl çalışarak emekli oluyorsa, mevsimlik işçi aynı gün sayısını doldurmak için yılda 6 ay(5 ay 29 gün)olmak üzere 40 yıl çalışmak zorunda.
İşsiz sayısının astronomik oranlarda olduğu Rize’de yüksek sayıda işçi istihdam eden tek kuruluşun ÇAYKUR olması iş beklentisi olan herkesin bu kuruma girmek istemesine yol açıyor. İktidar, işsiz olanlara imkan oluşturma adına kadrolu işçi yerine iki katı kadar mevsimlik işçi alma yöntemini benimsediği için başta Çay Paketleme Fabrikası olmak üzere bazı yerlerde mevsimlik diye işe alınan işçiler mevsim dışında da çalıştırılıyorlar.
Bu durum verimlilik açısından sorunlu bir durum. Paketleme ve bazı fabrikalardaki sürekli işlerde geçici iş aktiyle 6 aylık dönerli şekilde işçi çalıştırılması çeşitli aksamalara ve verimsizliğe yol açıyor. Örneğin: Çay Paketleme fabrikasında makinede çalışan geçici akitli bir işçi 6 ay sonra aynı makineyi bir başkasına bırakıyor. Oysa, bu işler süreklilik arzeden işler olduğu için burada sürekli yani kadrolu işçi istihdam edilmesi gerekmekte.
Mevcut çalışma düzeninin tek gerekçesi; mevsimlik işçilerin tümünün çay fabrikalarında 6 ay çalıştırılacak şekilde iş yoğunluğunun olmamasına rağmen Toplu İş sözleşmesiyle bu işçilerin 5 ay 29 gün çalıştırılmasının zorunlu hale getirilmiş olması. Bu durum nedeniyle geçici işçiler yaş çay sezonu sona erince başka yerlerde de çalıştırılmakta.
KADROYA KARŞI ÇIKANLAR
ÇAYKUR’un Mevsimlik İşçilerine kadro verilmesine karşı çıkanların bazıları vaktiyle bu işçilerin 4 ay yerine 6 ay çalıştırılmasına da karşı çıkan kişiler. Çay sezonunun 6 ay aynı kapasiteyle sürmediğine dikkat çeken bu kişiler bu işçilerin 2 ay fazlalıktan maaş aldıklarını bunun ikramiyeye de yansıdığını belirterek bunun ÇAYKUR’un maliyetlerine bindirilmiş bir yük olduğunu öne sürüyorlar. Şimdi de bu ve benzer çevreler geçici/mevsimlik işçilerin kadroya alınması halinde ÇAYKUR’un rekabet gücünün iyice azalacağını, hatta ÇAYKUR’un batacağını iddia ediyorlar.
Oysa, ÇAYKUR’daki mevcut işçilik maliyetleri geçmişle karşılaştırıldığında devede kulak bile değil ve genel maliyetler içerisinde oldukça düşük bir orana sahip. ÇAYKUR’daki mevcut işçi sayıları ve kuruma yüklediği maliyet rakamları, kar ettiği eski dönemlerdeki işçi sayıları ve işçilik maliyetleriyle karşılaştırıldığında bu durum daha iyi anlaşılabilecektir;
ÇAYKUR’da şu an 900 civarında kadrolu, 9000 civarında da mevsimlik/geçici işçi olmak üzere toplamda 9900 civarında işçi çalışmakta.
Bu işçilerin kuru çay maliyeti içinde ÇAYKUR’a yüklediği maliyet oranı % 5-6 civarında.
Bu rakamlar Ak partinin iktidara geldiği yıldan bir sonraki yıl olan 2003 Yılında; 1.559’u kadrolu, 16.136’sı mevsimlik olmak üzere toplamda 17.695 olup, bunun kuru çay maliyeti içindeki oranı % 26 idi. Yani işçilik maliyeti kuru çay maliyetinin dörtte birinden fazlaydı..
Kurumda azalan kadrolu işçilerin yerine mevsimlik işçilerin kadroya geçirilmesiyle birlikte 2007 yılında ÇAYKUR’daki kadrolu işçi sayısı 3.878’e ulaştı. Mevsimlik işçi sayısı ile bu sayı toplamda 15.973 olup, kuru çay içindeki işçilik maliyetleri de % 19 idi. Yani 2007 yılında kuru çay maliyetinin beşte biri işçilik maliyetinden oluşmaktaydı.
O gün, bu gün ÇAYKUR’un Çay işleme kapasitesi artmış olmasına rağmen genel maliyetler içerisindeki işçilik maliyetleri geçmişteki maliyet rakamlarının dörtte biri, beşte biri düzeyindedir. ÇAYKUR’daki tüm mevsimlik/geçici işçiler kadroya alınsa dahi kuru çaya yansıyacak maliyet oranı yine geçmiş yıllardaki oranlardan çok daha az olacaktır.
O nedenle, mevsimlik işçilere kadro verilmesi halinde ÇAYKUR’un batacağı, artan maliyetler nedeniyle rekabet etme gücünün azalacağı iddiaları doğru değildir.
Elbet, işçilerin herhangi bir iş üretmeden maaş almaları kabul edilebilecek bir durum değildir. Ancak, iktidar diğer kamu kurumlarındaki mevsimlik veya geçici işçilere kadro verirken onlara hangi iş imkanlarını yaratacaksa bunları ÇAYKUR işçisi için de düşünecektir.
Eğer ÇAYKUR hedeflerini tutturacak bir seviyeye gelirse öyle inanıyorum ki mevcut işçilerin tümü kadrolu olsa dahi yeni işçiler almaya ihtiyaç duyacaktır.
Bir kere; Ak parti Genel Başkan Yardımcısı Hayati Yazıcı, söz verdiği gibi Çay Kanununu meclisten geçirecekse kanun teklifinde yer alan “yaşlanmış çaylık alanlarının yenilenmesi projesi” için fazlasıyla istihdama ihtiyaç duyulacaktır. Çay eksperlerinin Çay Borsasında değerlendirilmesi de söz konusu olabilecektir.
Ayrıca , ÇAYKUR’un yeni faaliyet alanlarıyla büyütülmesi halinde bu iş yerleri için de sürekli işçilere ihtiyaç duyulacaktır.
Öte yandan, Çaykur’da 3 bine yakın ön lisans ve lisans düzeyinde yüksek okul mezunu vardır.
Bunlar hem ÇAYKUR, hem de başka kurumların memur ihtiyaçları için değerlendirilebilir.
Gelişmelere ve yapılan açıklamalara bakılırsa, kanaatim odur ki; iktidar, kamuda çalışan mevsimlik işçilere kadro verme düşüncesinden uzaklaşmış durumdadır. Bu işçiler için kadro yerine bazı iyileştirmelerin yapılacağı anlaşılmaktadır.
Kadro verilmesi durumunda ise, kamudaki 90 bin mevsimlik işçiler içinde ÇAYKUR’un mevsimlik işçilerinin kadro verilecekler arasında yer almayıp diğer mevsimlik işçilerden ayrı tutulabileceğine ihtimal vermiyorum. Cumhurbaşkanı Erdoğan ÇAYKUR’un mevsimlik işçisinin genel uygulamalarının dışında tutulmasına sessiz kalmaz ve duruma müdahale eder diye düşünüyorum.
Başbakan Yardımcılığı döneminde ÇAYKUR’daki mevsimlik işçilerin çalışma sürelerinin 5 ay 29 güne çıkarılmasını sağlayan Rize Milletvekili Hayati Yazıcı’nın da ÇAYKUR’daki mevsimlik işçilerin kamudaki diğer mevsimlik işçilerden ayrı tutulmasına rıza göstereceğine ihtimal vermiyorum.
Umarım, yapılacak düzenlemelerden ÇAYKUR’un mevsimlik/geçici işçileri memnun kalırlar ve yaşadıkları kimi mağduriyetleri ortadan kalkar.
Adnan Onay
