TÜTÜN ÇİFTÇİSİ: Çay ve Fındık tarımı ile uğraşan cefakar Doğu Karadeniz Çiftçileri bir de Tütün tarımı ile uğraşan çiftçilerin nasıl şartlarda çalıştıklarını ve ne kadar kazanabildiklerini dinlesin! Sigaranın dumanını keyif..
TÜTÜN ÇİFTÇİSİ:
Çay ve Fındık tarımı ile uğraşan cefakar Doğu Karadeniz Çiftçileri bir de Tütün tarımı ile uğraşan çiftçilerin nasıl şartlarda çalıştıklarını ve ne kadar kazanabildiklerini dinlesin!
Sigaranın dumanını keyif olarak nitelendirip, ciğerlerine çeken her nefeste cebindeki parayı havaya üflediği gibi hayati tehlike riskini arttırarak ölüme daha hızla koşan sigara tiryakileri acaba içine çektikleri o tütünler sigara olmak için hangi şartlarda üretiliyor?
Karadeniz’in tek, Türkiye’nin en önemli tütün üretim merkezlerinden Bafra’da çocukluk yıllarımda, hatta Çaykur’da işe başlayıncaya kadar bende ailemle beraber tütün çiftçisi olarak çalıştım. Hasbelkader ailemizin geçim kaynaklarından biri de tütün tarımıydı.
Tütün tarımını acaba zevkle, severek yapan var mıdır?
Tütünün üretim serüveni:
Önce fidesini elde edebilmek için kıştan çıktıktan sonra tütün tohumunu yumuşatılmış, hayvan gübresiyle beslenmiş (bizim yörede maşlama denilen) fideliklere ekerler. Ekilen fideler öyle herkesin becerebileceği bir şey de değildir, iyi karıştırılıp maşlamanın her yerinde eşit filizlenerek ortaya çıkmalı ve sürekli sulanarak kökleri sağlam, sağlıklı fideler elde edilmelidir. Tütün fideleri yavaş yavaş büyümeye başladığında yabani otlarının tek tek elle koparılarak tütüne zarar vermemesi için o otlar ayıklanır. Fideler kök hariç yaklaşık 13-15 cm boyuna ulaşınca gün ısınmadan, sabahın soğuk çisesinde toplanır ki hem diri kalsın hem toprak yumuşak olduğu için rahat koparılsın.
Toplanan fideler özenle, ustalıkla, yaprakları zarar görmeyecek şekilde sepetlere (bizim orada bu sepetlere ‘hey’ diyorlar) yerleştirilir.
Sonra imece usulüyle komşular ve akrabalarla birlikte tütünün dikileceği tarlaya gidilir. Erkekler daha ziyade dikimde kullanılan suyu tedarik eder ve kadınların akşama kadar beli eğrilmiş olarak iki büklüm diktiği tütün fidesi için onların ibriklerine suyu doldurur. (Artık tütün dikimi de makineyle yapılıyor, o konuda da teknoloji devreye girdi.)
Köylülerimiz üretebilecekleri kadar, yapabilecekleri miktarda tarlasına tütün diktikten sonra yaklaşık 3 hafta sonra tütün tarlasını yabani otlarından temizlemek ve tütünün daha verimli olup, hastalık bulaşmaması için önce çapalanır ve bir kaç gün sonra da ilaçlama yapılır. Bu çapalama işi de sabahtan akşama günlerce elde çapa, iki büklüm kurumuş toprağı kazmak demektir.
Nihayet tütünün cinsine göre alt yapraklardan hafifçe sararmaya başlayınca kırma ve dizme mevsimi başlar. Sabah namazını müteakip tütün çiftçisi tarlasına gider ve güneş iyice tepeden kızdırmaya başlayıncaya kadar yaklaşık saat 9-10’a kadar tarlada tütün kırmaya devam eder. Kırılan tütünler özenle sepetlere yerleştirilip evlere getirilir. Gelince erkekler serin bir yerde kızıp pişmemesi ve rahat dizilmesi için tütünü özenle sererken kadınlar da Allah ne verdiyse yiyecek bir şeyler hazırlar ve hızlıca kahvaltılar yenilir. Nefes bile almadan tüm ailece tütün dizmeye başlanır ve tütünün zifiri denilen o yapışkan, kapkara, zehir gibi acı nikotin hammaddesi ellere, elbiselere yapışır. Gece yarısına kadar 1-2’lere kadar uykusuz tütün dizimi devam eder durur. Kimsenin başını kaşıyacak hali olmaz ve bu böyle aynı tarlada 5 kere hasat yapılarak yaklaşık 2,5-3 ay devam eder.
Dört kişilik aile nefes almadan çalışsa yapacağı tütün 1500-2000 kilogramdır. Bunu sergen, yada salaç dediğimiz kurutmalıklarda güneşte kurutup, hevek denilen tütün dizinleri yapılır ve serin karanlık bir yerde kışa kadar muhafaza altına alınır.
Bunları yapınca tütün işi bitti mi?
Tabiki de hayır..
Havalar serinleyince nemli havalarda o hevekler çıkarılır ve istif yapılarak Tonga dediğimiz balyalar yapılır.
Peki hemen satılır mı?
Tabiki de hayır..
Artık dört gözle halk tarafından validen/kaymakamdan daha çok önemli olan kişi olan Tütün Eksperi beklenir. Muhtar ve köy heyeti tarafından gelen eksper ev ev gezdirilip balya edilmiş tütün tongalarına bakılır, incelenir. İyi kurumuş altın sarısı olan tütün yada eksperin karnını kestikleri kuzularla yapılan kuzu çevirme ile en iyi şekilde doyurmuş kişilerin tütünleri başfiyat denilen en yüksek fiyattan işlem görür. Kalite düştükçe fiyatta düşer. O günlerde resmen Eksperin nefesini takip eder köylülerimiz.
Fiyatlandırma tamamlanınca artık günler sonra tütünlerin Tekel Yaprak Tütün işleme merkezlerine teslimleri yapılır. Tütün koçanlarına kilogramı işlenir ve parası da bir sonraki yılın tütününün kurutulduğu yaz mevsiminde hesaplara yatırılır.
Yani tütünün parasını fide ekiminden yaklaşık 16-17 ay sonra ancak alabilir köylü.
Dört kişilik bir ailenin elde edeceği gelir de azami 40-50 bin TL’dir. Bunun yüzde 25’i de masraftır zaten.
Tütün üreticisi çiftçimizin çalışma şartları ve kazancı işte bu şekildedir.
Biraz uzun oldu okuduğunuz için teşekkür ediyorum…
Benden tavsiye sigara içerken bu yazıyı hatırlayın. Bir de çay ve fındık çiftçisi lütfen ne kadar şanslı olduğunuzu bilin ve ona göre işinize dört elle sarılıp, diğer çiftçileri düşünün.
Selamlar…
Halil YILMAZ
Haziran-2021/Samsun
